Konak Meydanı Kentsel Tasarım Projesi | İzmir Büyükşehir Belediyesi

Projenin mimarı Ersen Gürsel anlatıyor:

Kentsel Alana Mekanını İade Etmek

İzmir Kent Tarihinde Konak Meydanı çok önemli bir Kamusal Merkez Alanıdır. Yalnız İzmir’in değil, tüm Türkiye’nin de en önemli Meydanlarından biridir. Kent, ikibinli yıllara girerken çağdaş bir kent kimliği kazanma yolunda ciddi arayışların içine girmiştir. İzmir’in coğrafi konumunun en belirgin özelliği bir kıyı kenti oluşudur. Bu karakteristik özelliği tarih boyunca kentin ekonomik, toplumsal ve kültürel yapısını belirleyen temel etkenlerden en önemlisidir. Bu bağlamda Konak Meydanı, yıllarca hem işlevsel hem de simgesel bir önem taşıya gelmiştir. Kent halkı, yöneticiler, tasarımcılar ve plancılar, bu bölgeyi sürekli tartışmışlar, hakkında kararlar almışlar, projeler geliştirmişler. İzmir kent tarihi içinde önemli bir yeri bulunan Konak Meydanı, Sarı Kışlanın 1957 de yıkılmasıyla iyice yalnızlığa itilmiştir. Üzerinde sürekli konuşulan, tartışılan ve projeler üretilen Konak alanı ikibinli yıllara gelindiğinde ne yazık ki aynı belirsizliğini sürdürmekteydi.

2002 Nisan ayında, projelendirme çalışmalarına başlandığında, öncelikle kent tarihi üzerinde çalışıldı ve Bu alanla ilgili daha önce yapılmış projeler incelendi.
Özellikle çalışma alanının; Merkezin tarihsel ve kültürel niteliği, kent yaşamındaki güncel konumu ve işlevi dolayısıyla bir kamusal alan olması nedeniyle, sadece mimarların bireysel ve içsel hayallerinin ürünü olarak planlanmasını engelliyordu. Çok kapsamlı bir kentsel tasarım çevre düzenleme projesinin her aşamasında, alınan kararların, mekana ve topluma olası etkisi, çeşitli uzmanlarla tartışıldı. Çalışma alanının çok büyük bir mekanı kapsaması nedeniyle proje ” Konak ve Çevresi Düzenleme Projesi ” olarak tanımlandı. Gümrük Binalarından Varyanta kadar Cumhuriyet Bulvarını da içine alan yaklaşık 20 hek. Alanın planlaması ve örgütlenmesi ana temaları olarak,

• Meydanın Denizle yeniden Buluşmasını sağlamak,
• Konak Meydanını eski izleri üzerinde Kamusal alan olarak düzenleyerek tarihsel kimliğine süreklilik kazandırılmasının sağlanması,
• Sarı Kışla Alanının tarihsel, belleğin günümüze taşınmasına olanak verecek şekilde, Kent Tarihi Parkı ve yeşil alan düzenlenmesi, hayata geçirilmesi olarak belirlendi.

Planlama İlkeleri

Konak Meydanı ve çevresi ile ilgili Bugün görülen tasarım çalışmaları Nisan 2002’de başladı, on aylık bir uygulama süresi içinde Meydan İzmirlilere açıldı.
Mevcut koruma planı, kıyı ile Varyant arasındaki yarım kalmış ayaklı yol, taşıt yolu üzerine yapılmış yaya platformu, bu çalışmada temel veriler olarak kullanılmıştır.

Mekan Planlamasının strüktürünü belirleyen planlama ilkeleri öncelikli olarak,

• Tarihsel belleğin yenilenmesi, eski Konak Meydanı’nın izlerinin vurgulanması
• Yapılacak düzenlemenin dinamik ve büyüyen metropolün gelecekteki gereksinimlerini de karşılayabilmesi,
• Yaklaşık 20 hektarlık bir alanın, üzerinde hiçbir bina yapılmadan, çağdaş yorumlara ve kullanımlara uygun açık alan olarak düzenlenmesi,
• Zaman içinde farklı programlara yanıt verebilecek, sürdürülebilir ve esnek mekanlar dizisi oluşturulması,
• Kentin denizle barışmasına olanak veren yatay ve düşey eksenleri oluşturmak.
• Eski ticaret merkezi ile yeni oluşan mekanların kesişme noktalarının işlevsel ve fiziksel olarak algılanması,
• İş merkezleri, Kemeraltı çarşısı – Konak İskelesi yaya aksının ekseni ile, İskele, Metro istasyonları ve Otobüs Durakları, Yaya yolları ağının kurulması, Kıyı Gezi yolu ilişkilerinin oluşturulmasıdır.
• Farklı işlevli alanlar üzerinde, sosyal, kültürel ve doğal etkenleri kullanarak, mekansal örgütlenmenin sağlanması ise, planlamanın temel ilkesi olarak benimsendi. Bu bağlamda, alanın tasarlanmasında farklı programlara yanıt verebilen, sürdürülebilir ve esnek mekanlar dizisi yapıların belirlediği düzende değil, zaman içinde değişebilir olma niteliğinde aranmıştır.

Bu ilkeler ışığında ana temaları belirlenmiş proje alanı, işlevsel olarak farklılık gösteren dört bölümde ele alındı:

1. Eski Konak Meydanı
2. Cumhuriyet Bulvarı ve çevresi
3. Yeşil park alanları
4. Kıyı kullanım alanı

Eski Konak Meydanı

Saat Kulesi merkezli eski Konak Meydanı, hem kent belleğinin yenilenmesi, hem de 21. yüzyıl İzmir’inin kent kimliğinin oluşmasında yapacağı katkı dikkate alınarak, proje alanının merkezi olarak kabul edildi. Tarihi içindeki sosyal, idari ve fiziki kimliği ve kent yaşamındaki güncel konumu nedeniyle çalışma kamusal bir mekanın projelendirilmesi olarak ele değerlendirildi ve çağdaş bir yorumla yeniden düzenlendi. Meydanın özgün boyutları izlenerek Yalı Camisi ile Sarı Kışlanın duvar sınırı, eski rıhtım yolu boyutları ve döşeme kaplamasının farklılığı ile kentsel kimliğe katkıda bulunacak nitelikte, çağdaş yorumlara ve kullanımlara uygun bir açık alan olarak düzenlendi. Meydanın Kentsel sosyal işlevi her geçen gelişecektir. Üzerinde dolaşılan, düş kurulan bir buluşma alanı olarak, kent halkıyla dinamik bir süreç yaşaması öngörüldü. Burası, gelip geçilen, çevrenin algılanmasına olanak veren, özel günlerde bir toplanma şölen alanı işlevi üstlenen bir mekan olarak anılacaktır.

Sarı Kışlanın yapımı ile oluşan bu eski kent merkezinin işlevi bugün değişmiştir. Eski işlevini sürdürmesi de beklenmemelidir. Meydanın bugünkü işlevinin temel karakteri, kent tarihi içindeki konumundan kaynaklanan kimliğidir. Amaçlanan Kimliğin korunması günümüz koşullarında ancak bir yaşam çevresi oluşturmakla mümkündür.
Kalıcılığı, kültürlerin devamını yapıların oluşturacağı fiziki düzen yerine, zaman içinde sosyal aktivitelere olanak ve yanıt verebilme özelliğinde aradık.
Yaşadığımız dünyada değişim içinde siyasal ve ekonomik zorlamalara karşın kentlerin kültürel mekanları hala ayakta Benzer kimlikli eserleri bulunan Ülkeler halkı, sahip oldukları değerlerle övünmekte haklıdırlar.

Genel anlamda proje, Yaklaşık 20 hektarlık bir alanın üzerinde hiçbir bina yapılmadan, kentsel kimliğe katkıda bulunacak, çağdaş yorumlara ve kullanımlara uygun açık alan olarak düzenlenmiştir.

Bir metropolün ihtiyaç duyduğu yaklaşık 11 hektarlık bir alana yayılmış olan dinamik açık alanlar sisteminin merkezi Konak Meydanıdır.Bu değerlendirme kapsamında Konak Meydanının eski boyutlarına yaklaşılmış olmakla birlikte, gelecekteki gereksinimlere cevap verecek bir nitelikte olma koşulu üzerinde önemle durulmuş bu nedenle sınırları belirleyici yapı elemanları kullanılmamıştır.

Tarihsel izlerin kalıcılığının günümüze aktarılması amacıyla;
Eski Sarı Kışla alanının bir bölümü yeşil alan bir bölümü de Kent Tarihi Parkı olarak düzenlenmiştir. Proje kapsamında bulunan “Zaman Tüneli “, Metro peronu içinde 17.5 x 45′ lik alan üzerinde tasarlanmıştır. Bir bölümü inşa edilmiş bulunan bu tasarıların gerçekleşmesi, tarihi belleğin sürekliliğine tanıklık etmesi bakımından yararlı olacaktır.

Bu tasarımın bir başka hedefi de, temizlenen İzmir Körfezi ve kıyılarının, gerek gece gerekse gündüz, İzmir halkının kullanımına yeniden kazandırılmış olmasıdır.